ИҶТИМОЪ

Ганљи бебањо

Дониш зи китоб асту китоб асту китоб,

Хониш, ки савоб асту савоб асту савоб.

Аз бузургии китоб ва ањамияти он дар тарбияи ахлоќии инсон бисёр гуфтаанду фаровон навиштаанд. Китоб сайќалдињандаи фаросати инсон аст. Њар ки пайваста мехонад, гуфтораш, рафтораш аз нохондањо фарќ мекунад. Чизе, ки аз одам бо дуздї гирифта намешавад, донишест, ки аз китоб бо машаќќату шабзиндадорї ба даст овардааст. 

Рањматии бародарам Њомид Љомизода аз омўзгорони шинохтаи  забон ва адабиёти тољик дар ноњияи Фаизобод эътироф мешуд. Солњои зиёд гузашт аз рафтанаш, вале шогирдонаш имрўз њам бо некї ёдаш мекунанд. Ў дар тўли 27 соли омўзгорї шогирдони зиёд  ба камол расонд.  Хизматњояш бо нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Љумњурии Тољикистон», медали «100-солагии В.И.Ленин» ва чандин ифтихорномањои Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон ќадрдонї шуд. Њ.Љомизода саводи динї њам дошт. Шеър менавишту суруд мехонд. Думбура, дутор, ѓижжак менавохт.

Мо, бародарон Ќурбон, Љамшед, Шодиро мудом талќин мекард, ки бештар китоб хонем. Мегуфт:-«Китобро хор накунед, ки хор мешавед». Баъзан ману Љамшедро назди мизаш рост монда аввал аз тайёриамон ба дарсњо пурсон мешуд, баъд аз китобњои бадеие, ки супориш дода буд. Аз мо ќаноат њосил карда, ба корњои  худ машѓул мешуд.

Ў аввалин маротиба ба мо хондани китобњои устод Айнї «Ёдоштњо», романи «Дохунда», повестњои «Одина» ва «Марги судхўр»-ро тавсия дод. Бо маслињати ў  «Обутоб ёфтани пўлод»-и , Н.Островский, «Субњи љавонии мо»-и Сотим Улуѓзода, «Духтари  оташ», «Дувоздањ дарвозаи Бухоро»- и Љалол Икромї, «Нанг ва номус»-и Муњиддин Хољаев, «Њар беша гумон мабар, ки холист»-и Фотењ Ниёзї, романи «Модар»-и  Максим Горкийро мутолиа кардем. Њамчунин моро ба хондани адабиёти љањон, аз бар кардани шеъри шоирони классик ва муосир роњнамої мекард. 

Ин мисолњоро барои он овардем, ки њаёти љовонии мо, бачањои дењотї, ана њамин тавр мегузашт. Вале, афсўс, имрўз  мењру муњаббат, самимияту мењрубонї байни њамсояњо, муаллимон, ходимони дин, бародарону калонсолон коста гаштааст. Чуноне, ки мегўянд, «Њар киву њар чї». Мешунавем, мушоњида мекунем, ки љавонон ба хондани китоби бадеї, рўзномаю маљаллањо кам раѓбат дошта, бештар ба тамошои филмњои фањшу зўроварї, куштору вайронкорї, истифодаи бемавриди телефонњои мобилї машѓуланд. Ана њамин гуна  амалу рафтор наврасону љавононро ба бадањлоќию вайронкорї мебарад. Љавоне, ки майлу њаваси  хондан надорад, бовар кунед, падару модари  худ, дењаи худ, мактабу њамсинфи худро дўст намедорад. Ин бадбахтист! Мушоњида карда бошед, аксари  наврасону талабањои мактаб, донишљўёни донишкадањо соњиби якто не, дуто телефони мобилї њастанд. Онњо рўи роњу дохили наќлиёт, дар бозору маѓоза хуллас,  куљое рост ояд,  суханњои зишту ѓализ  мегўянд. Боварї дорам, ки ин ќабил љавонон аз китоб бўе набардоштаанд. Дигар ин ки ба љавонони имрўза таќлиди либоспўшии мардуми бегона таъсир расондааст.

Мо намегўем,ки љавонони мо техникаю технологияи замонро истифода набаранд.  Вале њар чиз меъёр дорад. Бояд таълиму тарбияи насли наврас доир ба омўзиши технологияи навин ба мактаббачагон дар мадди аввал бошад. Хуб аст, ки бештари љавонон бо технологияи замон хуб кор мекунанд, вале калонсолон бояд гўянд, ки онњо  аз  сомонањои интернетї чиро истифода баранду чиро не. Љавонони имрўза бештар ба шабакањои интернет мисли «Однокласник», «Фейсбук», «Яндекс», «Вайбер», «Ватсаб», «Факсдок», «В контакте», «Твитер», «Инстогррам» ва ѓайра пайваст шуданро бештар мехоњанд. Хуб аст, вале хондани асарњои тарбиявї мисли «Футуватнома»-и Њусайн  Воизи Кошифї, «Маснавии маънавї»-и Мавлавї, «Шоњнома»-и Фирдавсї, «Кимиёи хирад», «Кимиёи саодат» фоидабахштаранд. Ин асарњо дар сайтњои интернетї љой дода шудаанд. Њама амалњо дар меъёри аќлу хирад натиља медињад, вале кам хондану кам азбар кардан касро бо гумроњї мебарад. Як нуќтаро ќайд кунам, шояд хато нашавад: нависандагон, рўзноманигорон, кормандони радиову телевизион, асарњои хонданбоб, барномањои шуниданбоб, намоишњои бењтарини тарбиявї пешкаш мекунанд. Ин кори осон нест.  Зањмати зиёдро талаб мекунад. Вале аз пешнињоди онњо боз њамон эљодкорон истифода мебаранд. Нохондањо, ба ифодаи дигар, ба хондан раѓбат надоштањо дар канор мемонанд.

Чизи дигар касро дар њайрат мемонад: њангоми обуна  шудан ба маљаллаю рўзномањо, байни сарварону кормандони ташкилоту муассисањо норозигї ба амал меояд. Намеандешем, ки барои  корњои бефоидаю зараровар чї ќадар маблаѓ масраф мекунему барои  номнавис шудан ба рўзномаю маљаллањо  пофишорї мекунем. Банда боре хостам як рисолаи таърихї оид ба маорифчиёни Файзобод нависам. Мудири шуъбаи  ваќт Шаъбон Восеев маќсади маро хело хуш ќабул кард ва ба шўрои директорон  даъват намуд. Дар маљлисгоњ сухани аввалро ба ман дод, то маќсадамро баён кунам. Аз толор Зайдулло Давлатов, корманди шуъбаи маориф гуфт:- «Мо аз мактабњо мавод омода кунем, худамон китоб менависем». Дарро задам, девор кафид. Агар китобнависї кори сањлу осон мешуд, њама ќалами нависандагї мегирифт. Мисоли дигар. Дар маъракае муллои нахонда аз Шайх Аттор  сухан кард ва чанд шеърро ѓалат хонд. Ман гуфтам:- «Мураттиби «Чањор китоб» Шайх Аттор   аст, ки аз назми Саної, Ѓаззолї ва дигарон  оварда шудааст». Мулло гиребон дошта тавбакунон таъкид кард: «Муаллим, тавба кунед, ки гунањгор шудед». Албатта, ман суст наомада нимчамуллоро дар «љояш шинондам». Лекин гап њамин аст, ки агар мулло хондагї мешуд, моро «гунањгор» њукм намекард.

Пешвои миллат Эмомалї Рањмон таъкид мекунад, ки китобхониву китобдўстї инсонро ба ќуллаи мурод мерасонад, ўро њиматбаланду ќадршинос мегардонад. «Эњтиром ба Ватан, ифтихор бо Тољикистони азиз, дўст доштани њар гўшаю канори он аз дуруст  мутолиа кардани китоб ва аз бар кардани матнњои он ба даст меояд». Модоме Роњбари давлат чунин аќида пешнињод менамояд, чаро мо рў ба китобу китобхонї наорем?! Дар шањраки Файзобод, дар маркази маъмурии њар љамоат ва мактабњо китобхонањои пур аз ганљ мављуданд, вале муштариёни онњо ангуштшуморанд.

Китоб пойдевори мактабу нигоњдорандаи таърихи њар миллат аст. Аз замоне, ки инсон хешро шинохт, барои худ, фарзандон, миллат ва ояндааш рў ба китобу мактаб овард. Муаллифи асари «Филобиблон», яке аз ходимони давлатии асри сездањи  Англия Ричард Берї навиштаљоте дорад: «Манорањо аз рўйи замин нест шуданд, давлатњо аз байн рафтанд, пештоќњои нуќрагини зиёде пўсида ба хок яксон шуданд. Ягон шоњ ё пешвои дин чизе барои гарави абадият пайдо накардааст, ба љуз китоб». Дар њаќиќат китоб абадияти инсониятро нигоњ медорад. Њар кас, ки  адабиёти замони шўравиро вараќ гардонад, мебинад, ки муаллифони зиёде навиштаанд: «Тољикон то инќилоб чизе надоштанд». Њатто дар эљодиёти нависандагони ватанї суханњои зикршуда  такрор мешаванд. Магар ба ин андешаи ѓалат метавон розї шуд?! Моро лозим аст, ки таърихи худро омўзем ва дониста нависем. Агар то инќилоб мо чизе надошта бошем, пас он давлатњои пешин,  марказњои илмї, мадрасањои тоинќилобї, забон, расму оин, сару либос, фарњангу адабиёт, миллат аз куљо мављудият пайдо карданд?!

Имрўз шукронаи истиќлолияту ободии ватанро карда дар фазои софу беѓубораш озодона нафас гирем, аз пешравињои фарњанг, илму адабиёт бархурдор бошем. Хуб мешавад, ки насињати Абдурањмони Љомиро дар гўш бигирем:

Хуштар зи китоб дар љањон ёре нест,

Дар ѓамкадаи замона ѓамхоре нест.

Њар лањза аз ў ба гўшаи танњої,

Сад роњате њаст, њаргиз озоре нест.

Ќ.ЉОМЇ, рўзноманигор.